Cách cúng Tất Niên cuối năm đơn giản và chuẩn nhất hiện nay

Lễ Tất Niên hay còn được biết đến với tên khác là cúng tất niên, làm lễ tất niên hay là tiệc tất niên, theo phong tục truyền thống của người Việt, thường được tổ chức vào chiều ngày 30 Tết, để ghi dấu kết thúc năm cũ và bắt đầu một năm mới. Mâm cúng Tất Niên thường bao gồm hương nhang (hoặc nến) và mâm ngũ quả và các món ăn khác tuỳ vào từng gia đình. Vậy Cúng Tất Niên là gì? Ý nghĩa của nó ra sao? Mâm cúng Tất Niên cần chuẩn bị những gì? Cần lưu ý gì khi cúng Tất Niên để không phạm phong thuỷ. Hãy theo dõi bài viết dưới đây của Cúng – Phổ Nghi Hương để giải đáp những thắc mắc này nhé!

1. Cúng Tất Niên là gì? Ý nghĩa của Cúng Tất Niên

Lễ cúng Tất Niên là một nghi thức truyền thống quan trọng trong dịp Tết Nguyên Đán, thường được tổ chức vào ngày 29 hoặc 30 tháng Chạp (tùy vào năm nhuận hoặc không). Lễ cúng này đánh dấu việc khép lại năm cũ, là dịp để mọi gia đình cùng nhìn lại những sự kiện đã qua, đồng thời chuẩn bị chào đón năm mới với niềm tin và hy vọng.

Trong lễ cúng, các gia đình chuẩn bị mâm lễ trang trọng, gồm các món lễ vật cúng tổ tiên và văn khấn Tất Niên, với mong muốn cầu xin bình an, may mắn và thành công trong năm mới. Sau khi nghi thức kết thúc, cả gia đình quây quần bên mâm cơm, thưởng thức các món ăn đặc trưng của ngày Tết, và cùng nhau đón khoảnh khắc giao thừa.

Tất Niên không chỉ là dịp tạ ơn tổ tiên mà còn là cơ hội để các thành viên trong gia đình gắn kết, cùng nhìn lại những thành tựu và thử thách của năm cũ, hướng đến những điều tốt đẹp hơn trong năm mới.

2. Cúng tất niên vào ngày nào, giờ nào tốt?

2.1 Cúng Tất Niên ngày nào tốt?

Lễ cúng Tất Niên thường diễn ra vào ngày 30 tháng Chạp trong năm đủ và ngày 29 tháng Chạp trong năm thiếu. Thời gian lý tưởng để thực hiện nghi thức cúng thường là buổi trưa hoặc chiều tối.

Tuy nhiên, trong những năm gần đây, nhiều gia đình có xu hướng cúng Tất Niên sớm hơn, không nhất thiết phải chờ đến ngày 29 hoặc 30. Nguyên nhân có thể do công việc bận rộn, lịch trình di chuyển trong dịp Tết, hoặc mong muốn có thêm thời gian chuẩn bị và tận hưởng không khí Tết đầy đủ hơn.

Cúng Tất Niên năm 2025 rơi vào ngày Ngày 28 tháng 1 năm 2025 (Thứ ba) – ngày 29 Tết

 

2.2 Cúng Tất Niên giờ nào tốt?

Theo các chuyên gia phong thủy, lễ cúng Tất Niên năm 2024 nên diễn ra vào các khung giờ tốt như sau:

• Ngày 26 tháng Chạp (tức 5/2/2024 dương lịch), ngày Kỷ Hợi, tháng Ất Sửu, năm Quý Mão. Các giờ đẹp bao gồm: Ất Sửu (1h-3h), Mậu Thìn (7h-9h), Canh Ngọ (11h-13h), Tân Mùi (13h-15h), Giáp Tuất (19h-21h), và Ất Hợi (21h-23h).
• Ngày 29 tháng Chạp (tức 9/2/2024 dương lịch), ngày Nhâm Dần, tháng Ất Sửu. Giờ đẹp gồm: Canh Tý (23h-1h), Tân Sửu (1h-3h), Giáp Thìn (7h-9h), Ất Tị (9h-11h), Đinh Mùi (13h-15h), và Canh Tuất (19h-21h).
• Ngày 30 tháng Chạp (tức 10/2/2024 dương lịch), ngày Quý Mão, tháng Ất Sửu. Giờ đẹp gồm: Nhâm Tý (23h-1h), Giáp Dần (3h-5h), Ất Mão (5h-7h), Mậu Ngọ (11h-13h), Kỷ Mùi (13h-15h), và Tân Dậu (17h-19h).

Dù cúng Tất Niên vào thời điểm nào, ý nghĩa chính vẫn là đón ông Táo và tổ tiên về đoàn tụ, sum họp cùng con cháu để chào đón năm mới. Để giữ trọn nét truyền thống, ngày cuối cùng của năm âm lịch thường là thời điểm lý tưởng nhất cho lễ cúng.

3. Mâm cúng Tất niên gồm những gì?

4. Gợi ý mâm cúng Tất Niên cuối năm 3 miền Bắc – Trung – Nam

So với các ngày lễ thông thường, mâm cỗ tất niên thường được chuẩn bị kỹ lưỡng và thịnh soạn hơn. Mặc dù hòa chung văn hóa cúng tất niên, tuy nhiên tùy theo tập tục truyền thống giữa Bắc – Trung – Nam mà sẽ có những điểm khác biệt. Về cơ bản, mỗi miền đều sẽ có những nét đẹp khác nhau. Vì vậy, bạn đọc có thể tham khảo và điều chỉnh mâm cỗ sao cho phù hợp với phong tục địa phương:

4.1 Mâm cúng Tất niên miền Bắc

Mâm cỗ tất niên miền Bắc luôn tuân thủ nguyên tắc 4 – 4, 6 – 6, hoặc 8 – 8, tức là có 4 bát 4 đĩa cho mâm cỗ nhỏ, và 6 bát 6 đĩa hoặc 8 bát 8 đĩa cho mâm cỗ lớn. Một số gia đình còn sắp xếp mâm cỗ thành 2-3 tầng để thể hiện sự thịnh soạn và trang trọng.

Mâm cỗ miền Bắc thường bao gồm các món ăn truyền thống đặc trưng, được chuẩn bị kỹ lưỡng như bánh chưng, canh giò hầm măng, chả giò, miến xào lòng gà, dưa muối, gà luộc,… Những món này không chỉ là phần lễ vật dâng lên tổ tiên mà còn thể hiện sự tinh tế trong ẩm thực vùng miền.

4.2 Mâm cúng Tất niên miền Nam

Mâm cúng tất niên của người miền Nam mang đậm nét văn hóa vùng miền, với sự chuẩn bị tỉ mỉ và trang trọng. Khác với miền Bắc thường theo số lượng bát đĩa cố định, mâm cúng của người miền Nam tập trung vào những món ăn truyền thống phổ biến, đặc trưng của vùng đất này.

Những món ăn thường xuất hiện trong mâm cúng tất niên miền Nam gồm bánh tét, thịt kho tàu, canh khổ qua nhồi thịt, gỏi tôm thịt, củ cải ngâm nước mắm, và dưa giá. Người miền Nam thường ưu tiên các món nguội, tiện lợi để bày biện và sử dụng trong nhiều ngày Tết. Các món khác không thể thiếu bao gồm nem, chả giò, thịt luộc, canh măng, củ kiệu, và chả lụa, tất cả đều tượng trưng cho sự sung túc và thịnh vượng trong năm mới.

4.3 Mâm cúng Tất niên miền Trung

Mâm cúng tất niên miền Trung không bị gò bó theo quy tắc số lượng bát đĩa như ở miền Bắc. Thay vào đó, mâm cúng được chuẩn bị linh hoạt, nhưng vẫn đầy đủ và sung túc với các món ăn truyền thống đặc trưng của vùng miền. Các món phổ biến bao gồm bánh tét, miến xào, giò lụa, thịt gà, và thịt heo ngâm mắm.

Mâm cúng thể hiện sự phong phú và thịnh vượng, đồng thời là dịp để người dân miền Trung bày tỏ lòng thành kính với tổ tiên, cầu mong một năm mới bình an và may mắn.

5. Văn khấn cúng Tất niên cuối năm

Dưới đây là bài văn khấn tất niên trong nhà và ngoài trời được trích từ “Văn khấn cổ truyền Việt Nam” – NXB Văn hóa thông tin. Ngoài ra, bạn đọc có thể tự soạn lời văn khấn theo ý mình để thể hiện lòng thành kính đến bậc bề trên.

Bài cúng tất niên trong nhà

Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu Thổ, chư vị Tôn thần.

Con kính lạy ngài Kim niên Đương cai Thái Tuế chí đức tôn thần.

Con kính lạy các ngài Bản cảnh Thành hoàng chư vị Đại Vương.

Con kính lạy ngài Bản xứ Thần linh Thổ địa tôn thần.

Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ Thổ, Long mạch, Tài thần, Bản gia Táo quân, cùng tất cả các vị thần linh cai quản trong xứ này.

Con kính lạy chư gia Cao Tằng Tổ Khảo, Cao Tằng Tổ Tỷ, Tiên linh nội ngoại họ ……………..

Hôm nay là ngày 30 tháng Chạp năm …………………. (Âm lịch).

Tín chủ (chúng) con là: …………..Tuổi:………..………

Ngụ tại: …………

Trước án kính cẩn thưa trình: Đông tàn sắp hết, năm kiệt tháng cùng, xuân tiết gần kề, minh niên sắp tới.

Chúng con cùng toàn thể gia quyến sắm sanh phẩm vật hương hoa, cơm canh thịnh soạn, sửa lễ tất niên, dâng cúng Thiên Địa tôn thần, phụng hiến Tổ tiên, truy niệm chư linh.

Theo như thường lệ tuế trừ cáo tế, cúi xin chư vị tôn thần, liệt vị gia tiên, bản xứ tiền hậu chư vị hương linh giáng lâm án tọa, phủ thùy chứng giám, thụ hưởng lễ vật, phù hộ toàn gia lớn bé trẻ già bình an thịnh vượng, bách sự như ý, vạn sự tốt lành, luôn luôn mạnh khỏe, gia đình hòa thuận.

Thành tâm bái thỉnh, cúi xin chư vị tôn thần và gia tiên nội ngoại chứng giám phù hộ độ trì.

Phục duy cẩn cáo!

6. Cúng Tất niên cần lưu ý gì?

Dưới đây là 6 lưu ý quan trọng mà gia chủ cần chú ý khi làm lễ cúng Tất Niên cuối năm:

• Mâm cỗ Tất Niên: Không cần quá xa hoa nhưng cũng không nên sơ sài. Tùy vào điều kiện kinh tế của gia đình, mâm cúng có thể đa dạng, nhưng quan trọng nhất là phải có các món ăn truyền thống và được chuẩn bị sạch sẽ, tươm tất.
• Dọn dẹp bàn thờ và nhà cửa: Trước khi lễ cúng diễn ra, nhà cửa, đặc biệt là bàn thờ, cần được dọn dẹp sạch sẽ để thể hiện lòng thành kính.
• Trang phục người chủ trì: Người thực hiện nghi lễ nên mặc trang phục lịch sự, chỉnh tề. Trong suốt buổi lễ, cần giữ sự trang nghiêm, tránh cười đùa làm mất không khí tôn kính.
• Ý nghĩa sum họp: Lễ Tất Niên tượng trưng cho sự đoàn tụ, do đó sự có mặt đầy đủ của các thành viên trong gia đình là điều quan trọng, thể hiện sự ấm áp và thịnh vượng.
• Cẩn thận khi chuẩn bị lễ: Khi chuẩn bị lễ vật, cần tránh việc đổ vỡ, vì theo quan niệm tâm linh, điều này có thể mang lại điều không may mắn.
• Giữ không khí vui vẻ: Ngày Tất Niên nên tránh cãi nhau hay chửi mắng. Thay vào đó, hãy chia sẻ những câu chuyện vui vẻ và điều tốt đẹp để cầu mong may mắn cho năm mới.

7. Một số câu hỏi thường gặp khi cúng Tất niên

7.1 Nên cúng Tất niên trong nhà hay ngoài trời?

Lễ cúng Tất Niên truyền thống thường được thực hiện trong nhà, trên bàn thờ gia tiên và thần linh, thể hiện lòng thành kính đối với tổ tiên và các vị thần bảo hộ. Cúng trong nhà là phổ biến hơn, nhưng nếu gia đình muốn cúng ngoài trời, điều này không bắt buộc. Quan trọng nhất là sự thành tâm và chuẩn bị lễ vật một cách sạch sẽ, chu đáo.

7.2 Tất niên nên cúng chay hay mặn?

Mâm cỗ Tất Niên, dù là cúng chay hay mặn, phụ thuộc vào văn hóa, tín ngưỡng của từng gia đình và từng vùng miền. Phật tử thường chọn mâm cúng chay để phù hợp với quan niệm tôn giáo, trong khi những gia đình khác có thể lựa chọn cúng mặn hoặc chay tùy ý. Điều quan trọng nhất không phải là mâm cỗ chay hay mặn, mà là sự thành kính và lòng biết ơn đối với tổ tiên.

7.3 Ai là người đọc bài văn khấn Tất niên cuối năm?

Người đọc bài văn khấn Tất Niên thường là gia chủ của ngôi nhà, có thể là vợ hoặc chồng. Người thực hiện nghi lễ cần ăn mặc lịch sự, trang nghiêm, và thể hiện sự thành kính trong suốt quá trình cúng bái. Điều này không chỉ giữ sự tôn nghiêm mà còn thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên và các vị thần linh.

7.4 Cúng Tất niên bao nhiêu chén chè?

Số lượng chén chè trong lễ cúng Tất Niên không có quy định cố định, mà phụ thuộc vào lòng thành của gia chủ. Tuy nhiên, theo quan niệm dân gian, mỗi số lượng chén chè lại mang một ý nghĩa riêng:

• 1 chén: Tượng trưng cho sự hòa hợp giữa Âm dương, Thiên địa.
• 3 chén: Đại diện cho “2 ông 1 bà” – thường là để mời ông Táo về sum họp cùng gia đình trong đêm Tất Niên.
• 4 chén: Tưởng nhớ đến những người đã khuất từ bốn phương Đông, Tây, Nam, Bắc.
• 5 chén: Tượng trưng cho ngũ phúc sinh khí, thường dâng lên Thần Đất Đai, vị thần điều hòa ngũ hành Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ.
• 6 chén: Tượng trưng cho lục hòa (Thân hòa, khẩu hòa, ý hòa, kiến hòa, lợi hòa, giới hòa), cầu mong sự hòa thuận và yên ấm trong gia đình.

Lễ cúng Tất Niên từ lâu đã là một nét văn hóa đẹp của người Việt, thể hiện lòng biết ơn và sự chuẩn bị chu đáo cho năm mới. Việc chọn số lượng chén chè không quá quan trọng, miễn là thể hiện được sự thành tâm và ý nghĩa sâu sắc của lễ cúng.